Опулизам

Хартијата трпи сè. Исто како и Македонија...

Опулизам е термин кој обединува неколку појави од сферата на гледањето, кои кај нас се „упражњаваат“ повеќе од другде. За што станува збор?

Сигурно сте ја чуле онаа секојдневната: „излегува таму само за да биде виден?“

На тоа некако се сведува и нашево евро-интегрирање. Сакаме да влеземе во Европа само за да бидеме видени таму. Елитно место, престижни гости, да бидеме и ние дел од тој „евро-крем“. А какви животи водиме по дома, па и не е така важно.

Не е важно што сметките, еве да речеме, за пакет телекомуникациски услуги, кога сте веќе на интернет и го читате ова, се некои 10% од просечната домашна плата, а во Европа пак 1 до 2%. Не е важно што за стан треба да одвојуваш цела една плата 20 и кусур години, а во Европа некои 4-5 години. Не е важно што за да стигнеш од Сарај до Маџари ти требаат речиси еден час време, време за кој еден Јапонец со брз воз поминува 200+ километри одејќи на работа. И да не редам во правец на навистина критичните области какви што се здравството и образованието, јасни ни се стандардите на живеењето кај нас.

Сето тоа за нас е неважно затоа што ни останува опулизмот со своите различни видови и подвидови на уживање во гледањето, кои ќе ни ги компензираат фрустрациите произлезени од секојдневието. Види ги Скопје, Охрид, Македонија на разгледница и умри. Види го видеото за новото Скопје и смири си ја душичката.

Помладата генерација на луѓе присутни во политиката и економијата само го засили тој домашен „опулистички синдром“ на давање приоритет на тоа како изгледаат во однос на тоа како функционираат работите. Секако дека тој феномен не е од вчера (на пример види раскошни свадби на парови кои потоа се принудени да живеат по три генерации во еден стан), но денес тој добива загрижувачки размери. Тој станува некој вид „општествена норма“ и „нормална работа“, па постапно, но несопирливо, прераснува во општествен modus operandi.

Теоретичарите велат вака: се работи за процес на објектификација, или опредметување, каде „погледот на оној кој те гледа станува примарен поглед на сопственото физичко“, а „единката е толку преокупирана со тоа како другите гледаат на неа, што тоа станува единствен начин на гледање на себе си“ (Fredrickson и Roberts, Objectification Theory, 1997).

Само-опредметувачките поединци или заедници гледаат на себе како предмети, обични објекти за гледање од другите и имаат силно изразена тенденција да се дефинираат себе си во однос на тоа како им изгледаат на другите.
Токму од ваквата позиција на доживување на себе си произлегуваат „аргументите“ на носителите на одлуките во ова општество: ќе заличиме на Европа, ќе доаѓаат туристи и ќе се сликаат покрај новите симболи и знаменитости на земјава, знаете ли колку луѓе се фотографирале покрај Шмизлата?

Фотографиите на туристите кои биле во Македонија качени на Фејсбук ќе бидат примарни сведоштва за нашиот европеизам. Нашата „европејност“ ќе добие егзистенцијална вредност во рангот на една Фејсбук група. Драги мои, тоа е тоа, реалноста не можете да ја игнорирате без таа да си го собере својот данок, многу поефикасно од УЈП.

А нам сликите за нас во очите на другите ќе ни бидат најсилната утеха кога ќе заглавиме во целодневната сообраќајна гужва негде на потегот Бит пазар-мост Гоце Делчев.

Проблемот е тој што ендемскиот македонски симулакрум треба да ја затскрие отсутноста на реалноста и нормалноста, а локалниот опулизам само го катализира тој процес. Проблемот секако не е само политички, се работи за формални варијации (не е важно дали за имплементирање на опулизмот ќе изградите шопинг центар или споменик од антиката), тие на ист начин ја експлоатираат постоечката подложност кај луѓето на доминација на симболичкото над реалното.

Некогаш беше: „Сакаме леб!“, па им вратија со „Јадете колачи!“ Денес имаме: Сакаме дневен центар за болни лица, реновирани училишта, инфраструктура, болници, доволно струја за сите! А тие ни враќаат: „Држ’те шопинг центри и едно чудо споменици! Пулете и уживајте! А за другото ако остане пари, можеби.“

И така некако драги мои кога градењето служи за уривање на реалноста навистина треба да се замислиме колку самите сме си ја задробиле транзициската каша која ја сркаме.

Ние сме народ кој се владее по онаа: „стварноста ни е толку лоша, што ќе прекинеме секаков контакт со неа, сè додека таа не се смени“. Тоа е нашиот одговор на предизвиците на реалноста. Е додека е тоа така, политичарите, странците, бизнисмените, комшиите, ќе се мајтапат со нас како што им милува.

слики: erik sandberg