Чистење на моралот од пазарниот фундаментализам

Во средини како Македонија, грешките на интелектуалците претставуваат вистини за црквата и за народот под неа. Оваа констатација се легитимира со последниот несреќен колумнистички ангажман на професорот Венко Андоновски. Иако во последната колумна признава дека згрешил кога непознатите убијци на петтемина невини жртви однапред ги прогласил за атеисти, сепак, тоа е признание кое само професорот може да си го дозволи. Црквата и заслепените од неа маси, се чини, не! За нив е најприфатливо овој случај да биде „расчистен“ со елегантна стигматизација на противникот. Впрочем, и Сталин бил атеист, нели?

Впечаток е дека во постсоцијалистичките земји ветувањето за поубав живот се измолкна на „егзактноста“ на научно-социјалистичката утопија во овој свет и се пренасочи во ветувањето за вечно блаженство во оној свет. Се разбира, патот кој треба да се изоди за да се стигне до тој поубав живот е мошне различен од револуционерниот повик на „пролетеријатот“. Затоа, ќе ни речат дека денес своето морално поведение треба да го ускладиме согласно бога за да добиеме билет за рајот. Во спротивно, ќе гориме долу во пеколот, заедно со останатите морално непросветлени души, односно атеисти.

Според тоа, стигмата која се фрла кон секој кој не влегува во групата на догматската морална ортодоксност (покрај атеистите, верувам дека и агностиците спаѓаат во таа група) има јасна цел – воспоставување монопол над моралот. Тоа само значи обид за класична дискредитација на Другиот (се разбира, без најмал обид да се разбере неговата светогледна позиција), и тоа од најмизерен фашистички вид.

„Аха, значи овие (атеисти, агностици) не го наоѓаат моралот онаму каде тој ‘треба’ да се бара (читај: во божјото слово). Тоа може само да значи дека нив не смее да им се дозволи влез во сферата на нормалноста.“

Секоја фашистичка агенда за субординација на неистомислениците е редовно пропратена со јасно, идеолошки индоктринирано дефинирање на границите во кои „нормалното“ ќе се лоцира, а „ненормалното“ ќе се жигоса. Следствено, секое деклинирање од воспоставената норма е проследено со отфрлање, дискредитирање, маргинализирање, а во крајни инстанци и со санкционирање на истото. А кога црквата (поткрепена од лапсуз-интелектуалците) јавно прокламира дека атеистите не влегуваат во класата на нормалната морална ортодоксност, и нивниот морал, заедно со нив, станува неподобен.

А за тоа каков би можел да биде меѓучовечкиот, милосрден морал, исчистен од божјата јурисдикција, ќе посочам на едно предание кое, се чини, треба да им се мантра на сите т.н. верници: „За време на седмата Крстоносна војна, која ја предводел Св. Луј, Ив ле Бретон запишал дека еднаш сретнал некоја старица која одела по патот, носејќи во едната рака сад во кој горел оган, а во другата сад полн со вода. Кога ја прашал зошто ги носи двата сада, старицата му одговорила дека со огнот ќе го запали Рајот, сè додека не остане ништо од него, а со водата ќе го изгасне Пеколот: ‘Бидејќи сакам никој да не прави добрини за да го добие Рајот како награда или поради страв од Пеколот, туку исклучиво од љубов кон Бога.’“

Сè што останува да определиме е што значи нејасната синтагма „љубов кон бога“? Се чини, најубедливиот одговор на ова прашање го има дадено Лудвиг Фоербах, во своето влијателно дело, „Суштината на христијанството“. Тој таму вели: „Бог претставува идеал на човековиот вид, во форма на поединец [...], ослободен од сите граници кои постојат во свеста и во чувствата на човекот-поединец.“ Со други зборови, човекот, во религиозната претстава за себе, го идеализира и апсолутизира своето битие во форма на Идеја, а потоа од себе прави еманација на идеализираната слика. Според вака демистифицираната слика за бог, љубовта кон „него“ не може да претставува ништо друго (ни помалку, ни повеќе) освен љубов, емпатија и грижа кон Другиот покрај себе.

Да, кога врвната „осигурителна полиса“ на догматскиот верник (рајот) ќе биде запалена со огнот на добронамерната старица, сè што останува сме ние самите. Атеизмот, агностицизмот, па и недогматското христијанство го знаат тоа. Според тоа, единствено бришењето на концептот за морална супериорност на едните за сметка на другите (заедно со раскринкување на пазарниот концепт за реципрочна компензација во задгробниот живот) може да одговори на прашањето: Зошто да се прави добро, наместо лошо?