Стар сум во Скопје

Давид Албахари (1948-2023) е првиот добитник на главната награда на книжевниот фестивал Друга приказна. По тој повод во 2016 година тој напиша книже со 16 кратки раскази, специјално за малата едиција на фестивалот. Од таа мала книга издвојуваме пет раскази, во чест на големиот писател.

ПИСАТЕЛОТ

Писателот е стар и веќе ништо не пишува. Смачено му е и од самата помисла на пишување и не може да сфати како можел сиве години тoлку редовно да испишува страници и страници за луѓе кои, сега јасно гледа, воопшто не го интересирале.

Иако писателот бил опишан како „префинет хроничар на човечката душа“, тој добро знае дека е тоа претерување засновано на неговата способност за пишување веродостоен дијалог и опишување на реалниот свет, иако самите ликови беа прикажани како дводимензионални карикатури на човечки суштества. Тој никогаш не бил никаков хроничар, си помислува писателот, а за човечката душа едвај знае нешто повеќе од која било продавачка во блиската самопослуга. Тоа е тоа, помислува, за тоа би требало да се пишува. Пробува да стане, но сонот веќе почнува да го зема во своите пипала и писателот попушта, ја спушта главата на перницата и му се препушта на сонот.

Наутро, кога ќе се разбуди, и онака нема на ништо да се сеќава.

ТАПАНАРОТ

Тапанарот е стар. Има деведесет години. Не слуша на левото уво, рацете му се тресат, но тој сепак одбива да признае дека е стар. Музичарите се секогаш млади, тврди тој, и за нас нема умирање. Тоа го изговара непосредно пред почетокот на својот последен настап, излегува на бината и седнува зад своите тапани. Миг подоцна, главата му паѓа на градите, тој паѓа од столот и умира загледан во одблесокот на рефлекторите од чинелата.

РУДАРОТ
Рударот е стар. Некогаш подобро ги гледаше предметите во мрак отколку оние под зраците на пладневното сонце. Сега седи со затворени очи и наслушнува. Порано звуците ништо не му значеа, доволно му беше крцкањето на јагленот и чкрипењето на потпорните столбови. Сега звуците паѓаат врз него како пролетен дожд. Присетувајќи се на тишината во рударското окно, рударот е уверен дека штотуку стигнал во рајот.

БОЛНИЧАРКАТА

Болничарката е стара и страда од несоница. Сосема ѝ е сеедно дали очите ѝ се отворени или затворени. Во двата случаи пред неа тече река од луѓе во кои препознава пациенти на кои им помагала на разни начини.

Има тука и мали деца и подгрбавени старици и ведри мoмчиња и грди девојки, дури и едно куче се вмеша во поворката. Сите тие поминуваат крај отоманот на кој лежи болничарката, ѝ мавтаат и ѝ праќаат бакнежи, а одвреме-навреме поворката запира и потоа сите ѝ мавтаат. Мавтаат сè додека таа не стане и, додека колената ѝ се тресат, не почне и таа ним да им мавта.

МОМЧЕТО

Момчето е старо. Знае дека тоа е последица на ретка болест, но сепак секое утро се изненадува кога ќе здогледа нови брчки, отечени вени и пеги на лицето. Потоа почнува да ја губи косата и за две недели станува потполно ќелаво. Врз горната усна му се појавуваат мустаќи кои набрзо избледуваат и исчезнуваат. Тогаш почнуваат болките во внатрешноста на неговото тело: го мачи желудникот, му отекува црниот дроб, срцето понекогаш бесно му удира, а понекогаш забавува со работа како да има намера да застане. Па, ајде, застани веќе еднаш, застани – му вели момчето, луто на староста и на сè околу себе. Но срцето не застанува тогаш кога ние сакаме, туку тогаш кога тоа сака.

И затоа момчето и понатаму е тука, против својата волја, немилосрдно старо, а сепак живо.

Слики: Raysa Fontana

Превод: Грација Атанасовска

Извор за расказите: Давид Албахари - Стар сум во Скопје (Темплум, едиција Друга приказна, 2016)