Сепак стои во место

Триумфалната капија што се предвидува да ја има во Скопје до 2014 е смешна. Повеќе личи на триумфално вратиче отколку на капија. Сметам дека ни треба нешто поголемо. Нешто што ќе почнува од семафорите кај Градска болница и ќе ја прегрнува улицата до семафорите после Собрание. Високо колку зградата на МРТВ. А на врвот – застаклен ресторан, со поглед на куполата на Собранието, црквата Св. Константин и Елена и Никола, споменикот на Александар и сл. До ресторанот ќе може да се дојде со жичара што ќе оди од ГТЦ до врвот на капијата. Дното на кабината ќе биде исто така застаклено, се разбира, за да може да се видат спомениците во Паркот на Жената борец. Така ќе имаме барем еден објект што ќе може да ја врати инвестицијата (претпоставувам дека приходите што ќе се земаат во црквата ќе одат во неповрат – т.е. во џебовите на поповите).

Има неколку официјални оправдувања за визијата за Скопје во 2014 – некои ја правдаат измешаноста на стиловите, други финансиите, трети потребата за правење на сите зданија и споменици. Најсмешна е потребата. Затоа што Македонија била поробувана до 1945 и затоа што од 1945 централните власти на СФРЈ немале интерес да градат во Скопје, сега ние ќе надоместуваме. На страна очигледниот муабет за комплекси што може да произлезе од ова оправдување, но зошто ќе се обновуваат офицерскиот дом и стариот театар (дури и се нарекува „Стариот театар“ во видеото)? Не се тоа симболи на окупаторот? Да, се согласувам дека на Скопје му треба пристојно здание за одржување театарски претстави и концерти, но зошто Стариот театар?

Најбранетиот аспект на Скопје 2014 се финансиите. Демек до 2014 оваа авантура годишно ќе нè чини само 0,5 до 1% од буџетот. Ако вкупниот трошок е проценет на 200 милиони евра, тоа значи дека буџетот на РМ секоја година до 2014 ќе изнесува од 5 до 10 милијарди евра. За земја како Македонија, тоа е прилично солиден буџет. На страна оптимизмот дека буџетот секоја од тие 4 години ќе изнесува барем 5 милијарди евра. Можно е ова со процентите да е мачкање очи, а можно е и да е точно – сепак не се разбирам во економија.

Интернет воините се вооружени со линкови до Википедија каде што се гледа дека дури и во САД се градат зданија налик на оние предвидени за Скопје 2014. Споредбата со САД е невкусна – не само што не сме им дораснати (во речиси секоја можна смисла), но и блатантната негрижа што тамошните власти ја имаат за луѓето погодени од катастрофи (на пр. жителите на Њу Орлеанс) не оди во прилог на мисијата што си ја поставува власта кај нас (грижата за сопствениот народ). А ако се споредуваме со земји со слична економска состојба (на пр. со околу 30% невработеност), тогаш ќе треба да градиме со кал и трска – нешто што исто така и ден денес се практикува низ светот.

Се изначитавме многу обвинувања деновиве за визијата за Скопје во 2014. Едни викаат дека ќе личело Скопје на Лас Вегас, други дека Хитлер имал слични мегаломански планови за Берлин, итн. Мислам дека обвинувањата се неосновани. Кога Хитлер тргнал да ги остварува плановите за Берлин, тогашна Германија веќе била на пат да излезе од калта во која се наоѓала. На овој или оној начин станала економска сила. Лас Вегас, од друга страна, е компилација од најразлични периоди и локации од светската историја – Рим, Египет, Средновековна Европа... Буквално турлитава од стилови на којашто и архитектите на „Скопје 2014“ можат да и’ позавидат. Меѓутоа секој од тие објекти заработува милиони долари годишно. Секој. Ако не заработуваа, ќе беа срушени и заменети со други. Од она што се предвидува за Скопје во 2014, речиси и да нема објект што ќе носи некаков (доволно значаен) приход. Парите што ќе се земаат од картите во музеите и театарот претпоставувам дека ќе одат за плати на вработените и одржување на објектите.

За мене, најтажното во целата приказна се мантрите на оние што ја поддржуваат визијата за Скопје во 2014: „Барем нешто се гради“ и „Барем знаеме каде ќе ни отидат парите“. За втората реченица, според власта, ќе знаеме каде одат само 0,5 до 1% од нашите пари во следните 4 години. Другите 99% повторно може да одат во нечиј џеб (и тоа под услов од овие 0,5 до 1% ниту денар да не отиде како профит или во нечиј џеб). Јас подобро ќе се чувствувам ако ги опремуваат болниците со тие 0,5 до 1% годишно. Нека се сликаат со секое купено парче газа ако треба, нема да ми смета. Или нека ги одвојат тие 0,5 до 1% за (буквално) бесплатно лекување на оние што не можат да си го дозволат. И нека се сликаат со секој пациент што излегува од ординација, нема да ми смета. Ем ќе покажат поголема грижа за народот, ем можеби ќе имаат еден глас повеќе на следните избори. Може да ги одвојат тие 0,5 до 1% годишно за решавање на проблемот со невработеноста, спречување на корупцијата и непотизмот, позитивни и корисни реформи...

„Барем нешто се гради“ е смешно. Не сè што ќе се изгради вреди да биде изградено. Погледнете ја само грдосијата што е на местото на Коцката пред ЕСМ. Или спомен куќата на Мајка Тереза. Да, факт е дека градењето – од осамостојувањето па наваму – е сведено на профитерство и речиси и да нема изградено објекти од јавен интерес. Но тоа не значи дека треба да откачиме сега и да изградиме сè што не било изградено во последниот милениум. Посебно не сега. Не во време кога има толку попаметни начини да се вложат (наместо да се потрошат) тие пари.

Ако го погледнеме проектот преку Масловата хиерархија на потреби, ние или ги тераме работите наопаку или ни се задоволени основните потреби. Според Маслов, потребата за себе-остварување и почит се на врвот (или на крај) од потребите. Пред нив е потребата за пријателство, семејство, љубов и сексуална интимност. А пред овие е потребата за сигурност на здравјето, вработувањето, имотот. Најосновните потреби се физиолошките – храна, секс, вода... Платон го напишал тоа пред две и кусур илјади години: Човек треба да е најаден и напиен за да може да се занимава со философија (уметност/наука). Ако сеуште имаме луѓе и места без основни услови за живот (на пр. селата во кои што ќе имаат безжичен интернет, ама не и водовод/канализација), изградбата на „Скопје 2014“ е, во најдобар случај, навредлива и безобѕирна. Без оглед на етничката, верската или половата припадност.